Stadion Dziesięciolecia to obiekt, który jest wręcz sportowym pomnikiem PRL. To właśnie tam odbywały się największe wydarzenia sportowe, jednak po ponad 50 latach funkcjonowania budynek stał się melodią przeszłości. Warto bliżej poznać historię tego kompleksu.
Był to obiekt, z budową którego wiązano w poprzednim stuleciu wielkie nadzieje. Zorganizowano na nim wiele prestiżowych wydarzeń sportowych, ale stadion jest także świadkiem licznych wydarzeń historycznych XX wieku.
Stadion Dziesięciolecia: historia
Na początku lat 50. XX wieku powstała koncepcja budowy nowego obiektu sportowego w Warszawie. Stowarzyszenie Architektów Polskich ogłosiło konkurs na projekt kompleksu. Zwycięzcami okazało się trio: Jerzy Hryniewiecki, Zbigniew Ihnatowicz oraz Jerzy Sołtan. Gabarytowo olbrzymi, jak na tamte realia, budynek powstał w w ciągu zaledwie jedenastu miesięcy. Niewątpliwie przyczyną takiego szybkiego tempa prac był fakt, że stolica na przełomie lipca i sierpnia 1955 r. miała organizować V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów. Uroczyste otwarcie nastąpiło 22 lipca 1955 r. – dokładnie w 11. rocznicę Manifestu Lipcowego i stąd wzięła się nazwa stadionu.
Konstrukcja stadionu
Nowy stadion był wielofunkcyjny, wszak określano go nawet mianem stadionu olimpijskiego. Dysponował on pełnowymiarowym boiskiem piłkarskim oraz 8-torową bieżnią lekkoatletyczną o długości 400 metrów. Trybuny odkryte ze stałymi ławami drewnianymi mogły pomieścić 71 008 osób, choć w czasach największych imprez masowych zasiadało na nich prawie 100 tysięcy widzów. Tak było choćby na początku sierpnia 1958 r. podczas lekkoatletycznego pojedynku pomiędzy Polską a USA. Co ciekawe, budynek był pozbawiony sztucznego oświetlenia. Jeśli takie się pojawiło to było one jedynie tymczasowe. Nieopodal kompleksu znajdowały się także takie udogodnienia, jak:
- parking samochodowy na 900 aut;
- boisko treningowe;
- niewielka hala treningowa;
- park wypoczynkowy;
- budynek specjalnie przeznaczony dla reporterów.
Finały Pucharu Polski i inne zawody sportowe, czyli złote czasy obiektu
Lata 60. i 70. XX wieku to czasy świetności Stadionu Dziesięciolecia. Rozgrywano na nim m.in. finałowe starcia piłkarskiego Pucharu Polski, towarzyskie i eliminacyjne spotkania reprezentacji Polski, lekkoatletyczne mecze międzypaństwowe, Derby Warszawy, memoriały Janusza Kusocińskiego czy finisze Wyścigu Pokoju. Nie brakowało również wydarzeń kulturalnych czy propagandowych. Organizowano tutaj koncerty, dożynki i uroczyste obchody ważnych dla władz socjalistycznej Polski rocznic.
Czarna karta w dziejach stadionu
Dzień 8 września 1968 r. to najtragiczniejszy moment w dziejach obiektu. Ryszard Siwiec z Przemyśla w trakcie ogólnokrajowych dożynek na znak protestu przeciwko agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację dokonał na trybunach samospalenia na oczach obecnych tam wówczas przywódców PZPR, dyplomatów i 100 tysięcy widzów. Stopnie oparzeń były tak wielkie, że mężczyzna zmarł po czterech dniach w Szpitalu Praskim.
Jarmark Europa
W latach 80. XX wieku stadion niszczał, a jego modernizacja stawała się nieopłacalna. W 1983 r. reprezentacja Polski na warszawskiej murawie rozegrała swój ostatni mecz. Był to towarzyski pojedynek przeciwko Finlandii zakończony wynikiem 1:1. Reprezentacyjną historię Stadionu Dziesięciolecia zamknął samobójczym trafieniem Paweł Janas (prowadzenie dał nam Włodzimierz Smolarek). W 1989 r., w zamian za utrzymanie obiektu, stadion został wydzierżawiony przez miasto stołeczne Warszawa firmie Damis, która stała się organizatorem Jarmarku Europa, będącego jednym z największych targowisk w Europie. W sumie na jego terenie funkcjonowało ponad 5 tysięcy podmiotów gospodarczych generujących roczne obroty na poziomie 12 miliardów złotych. Miejsce to było okryte złą sławą, ponieważ przeciwko handlowcom użytkującym stadion wszczęto ponad 25 tysięcy postępowań przygotowawczych. Skonfiskowano również około 10 milionów pirackich płyt CD i kaset wideo.
Budowa Stadionu Narodowego
30 września 2007 r. kupcy opuścili koronę stadionu. Właśnie wtedy skończyła się umowa Centralnego Ośrodka Sportu z firmą Damis. W dniu 15 maja 2008 r. miało miejsce próbne palowanie w celu skontrolowania gruntu pod budowę zlokalizowanego na Alei Księcia Józefa Poniatowskiego Stadionu Narodowego. 6 września 2008 r. odbyła się ostatnia impreza w dziejach obiektu. Był to finał serii Red Bull X-Fighters. Po nim oficjalnego zamknięcia Stadionu Dziesięciolecia dokonał ówczesny minister sportu i turystyki Mirosław Drzewiecki. Następnie rozpoczęły się prace nad boiskiem, które niecałe cztery lata później gościło 14. finały Mistrzostw Europy, w tym mecz otwarcia turnieju.
Mecze reprezentacji Polski
W przeszłości Stadion Dziesięciolecia był jednym z głównych obiektów (obok m.in. Stadionu Śląskiego), na którym swoje mecze rozgrywali „Biało-Czerwoni”. Były to zarówno spotkania towarzyskie, jak i starcia o punkty w ramach eliminacji do Mistrzostw Świata bądź Europy czy Igrzysk Olimpijskich. W sumie na warszawskiej arenie w latach 1956-1983 nasza kadra rozegrała 25 oficjalnych meczów. Polska odniosła łącznie 14 zwycięstw, zanotowała 5 remisów, natomiast 6-krotnie lepsi okazywali się rywale. Bilans bramkowy wynosił: 56 bramek zdobytych i 28 straconych.
Stadion Dziesięciolecia: ciekawostki
- Właścicielem Stadionu Dziesięciolecia był Skarb Państwa. Obiekt nie był typowo własnością jednego klubu, ponieważ korzystały z niego trzy warszawskie kluby: Legia, Polonia oraz Gwardia.
- W dniu 25 października 1972 r. odbył się mecz 1/8 finału w ramach rozgrywek Pucharu Zdobywców Pucharów pomiędzy Legią Warszawa a włoskim AC Milan. Goście objęli prowadzenie po bramce Lino Golina w 74. minucie spotkania. Wyrównał ten wynik zaledwie cztery minuty później Kazimierz Deyna, ustalając tym samym wynik tej rywalizacji.
- Cechą charakterystyczną boiska, która bardzo uprzykrzała życie sportowców, była duża odległość pomiędzy płytą boiska a szatnią. Zawodnicy potrzebowali aż 10 minut na dojście z jednego do drugiego punktu, co znacznie wydłużało przerwę podczas meczów piłkarskich.
- Konstrukcja budynku oparta była na wałach ziemnych, co było przestarzałym rozwiązaniem już w trakcie budowy stadionu.
- Do usypania korony obiektu wraz z wałem pod przyszłe trybuny wykorzystano gruz ze zniszczonej w czasie wojny zabudowy Warszawy.
- Otwarcie stadionu uświetnił towarzyski mecz piłkarski. Po gali w stylu ludowym rozegrano spotkanie pomiędzy reprezentacjami miast: Warszawy i Katowic. Lepsi okazali się goście, wygrywając 2:1.
- Na Stadionie Dziesięciolecia miały miejsce również wydarzenia religijne. Podczas drugiej pielgrzymki do Polski, papież Jan Paweł II odprawił tam uroczystą mszę świętą. Ponadto w latach 1985-1990 zorganizowano trzy międzynarodowe kongresy Świadków Jehowy.
Stadion Dziesięciolecia przez lata był ważnym obiektem sportowym, ale także kulturalnym. Dzięki rozmaitym wydarzeniom stał się również istotnym śladem w historii sportu.
Fot. główne: Ejdzej via Wikipedia, domena publiczna
Zobacz także:
- Stadion Wisły Płock, czyli budowa nowego stadionu przy Łukasiewicza 34
- Stadion Arki Gdynia – od Ejsmonda do Olimpijskiej
- Stadion Górnika Zabrze: od Ernesta Pohla do Łukasza Podolskiego
- Stadion Arena Lublin – stadion miejski należący do lubelskiego Motoru
- Stadion Cracovii im. Józefa Piłsudskiego w Krakowie