W latach 60. oraz 70. XX wieku doszło do rewolucji, która wstrząsnęła światem piłki nożnej. Futbol totalny, bo o nim mowa, okazał się sposobem na okazałe zwycięstwa, ale czy założenia sprzed ponad pół wieku mają wpływ na współczesny futbol?
Raz na jakiś czas w piłce nożnej pojawia się wizjoner, który robi wszystko inaczej, niż wszyscy do tej pory, i zaczyna odnosić sukcesy. Kimś takim był Rinus Michels, holenderski trener, który stworzył tak zwany futbol totalny. Jego wizja piłki nożnej dojrzewała przez kilkanaście lat, żeby ostatecznie osiągnąć swoje apogeum w latach 70. XX wieku. Wtedy dowodzone przez niego zespoły osiągały największe sukcesy, a jego wersja piłki nożnej była inspiracją dla kolejnych pokoleń trenerów na całym świecie.
Futbol totalny – historia holenderskiej szkoły taktycznej
Holendrzy w latach 70. XX wieku zaskoczyli piłkarski świat, a wszystko za sprawą zupełnie nowego podejścia do zagadnień taktycznych. Rinus Michels doszlifował swoje pomysły i systematycznie wprowadzał je w życie. Najpierw w klubie – AFC Ajaxie Amsterdam – a następnie w reprezentacji Holandii. To właśnie on w 1974 roku dotarł do finału mistrzostw świata, w którym ostatecznie przegrał z drużyną RFN. To jednak właśnie o Holendrach rozpisywał się cały piłkarski świat…
Założenia futbolu totalnego
To za sprawą rozwiązań taktycznych zaproponowanych przez Michelsa. Jego futbol totalny opierał się przede wszystkim na tym, iż każdy z zawodników znajdujących się na boisku (nie licząc oczywiście bramkarza) miał skupiać się w tym samym stopniu na defensywie, co na ofensywie. Choć ustawienie zwykle stanowiło klasyczne 4-3-3, piłkarze mieli podchodzić do stref na boisku ze sporym dystansem, ponieważ filozofia holenderskiego trenera zakładała zniesienie sztywnego podziału na formacje i pozycje, w których powinni operować określeni piłkarze.
Każdy zawodnik miał za zadanie płynnie zmieniać pozycję na boisku w zależności od aktualnych potrzeb drużyny. Wszystko to wymagało znalezienia odpowiednich wykonawców, czyli piłkarzy z wizją i dużymi umiejętnościami gry w obronie i ataku. Nie było to łatwym zadaniem, ponieważ w tamtym czasie nie kładziono aż tak dużego nacisku na wszechstronne szkolenie młodych adeptów sztuki piłkarskiej. Ważne było również przygotowanie kondycyjne, ponieważ Michels wymagał ciągłego pressingu. Kluczowe były więc zarówno technika, jak i fizyczność.
System taktyczny, który zadziwił świat
Jak już zostało wspomniane, reprezentacja Holandii osiągnęła wielki sukces podczas mistrzostw świata w 1974 roku, ale futbol totalny pojawił się już wcześniej. W latach 60. powoli ewoluował, żeby pierwsze efekty dać podczas pracy Rinusa Michelsa w holenderskim Ajaxie Amsterdam. Wówczas drużyna zdominowała krajowe rozgrywki, a także z sukcesami walczyła na arenie międzynarodowej. Już wtedy specjaliści zaczęli dostrzegać, jak nowatorski system opracował trener. Sam zainteresowany zresztą nigdy nie poprzestał udoskonalać swojego dzieła – kolejne lata przynosiły nowe rozwiązania, które miały sprawić, że futbol totalny będzie jeszcze skuteczniejszy.
Czy futbol totalny jest wykorzystywany współcześnie?
Taktyka w piłce nożnej to zagadnienie, które zmienia się bardzo szybko. Pojawiają się nowi trenerzy, którzy próbują znaleźć inne, jeszcze lepsze rozwiązanie. Oczywiście – nie każdemu się to udaje. Nie zmienia to jednak faktu, że często nowe systemy taktyczne są w rzeczywistości poprawioną wersją tego, co już było. Tak właśnie jest w przypadku filozofii stworzonej przez Michelsa. Taktyka Holendra wciąż jest żywa, choć oczywiście przez dekady uległa zmianie. Przygotowanie fizyczne, umiejętności techniczne, nowe technologie – wszystko to odciska swoje piętno piłce nożnej, dlatego ta ciągle się zmienia.
Rozwiązania znane z futbolu totalnego wciąż dostrzec można w drużynach prowadzonych przez Pepa Guardiolę oraz wcześniej – Vicente del Bosque. Nie można mówić tutaj o kopiowaniu jeden do jednego, bo czasy w piłce już się zmieniły, ale takie zagadnienia, jak uniwersalizm taktyczny czy nieustający pressing wciąż są wykorzystywane nawet dziś.
Oglądając mecz, warto zwracać uwagę na niuanse taktyczne. Bo to właśnie w nich tkwi cały sens piłki nożnej. Można szybko zauważyć, jakie rozwiązania preferowane są przed określonych trenerów i dostrzec pewne wzorce zachowań wśród piłkarzy. Wpajanie konkretnej filozofii futbolu jest czymś, z czego znani są najwięksi menadżerowie na świecie. Ustawianie w ofensywie, zachowanie obrońców, sposób rozgrywania piłki, gra pod presją przeciwnika – wszystkie te aspekty składają się na system taktyczny. Czy nadal przypominają o popularnym niegdyś futbolu totalnym? Zdecydowanie!